Wersje językowe
Zaloguj się
Nie pamiętasz hasła? Zarejestruj się

Oliwa Extra Virgin z Wysokim Poziomem Skwalenu – Zdrowie i Kosmetyka

Oliwa Extra Virgin z Wysokim Poziomem Skwalenu – Zdrowie i Kosmetyka

Oliwa Extra Virgin z Wysokim Poziomem Skwalenu – Zdrowie i Kosmetyka – wprowadzenie

Skwalen to naturalny lipid (triterpen) obecny m.in. w oliwie, znany z prozdrowotnych i kosmetycznych właściwości. Jest głównym węglowodorem w oliwie dziewiczej, stanowiąc ponad 50% frakcji niezmydlającej . Związek ten występuje także w ludzkim sebum (łoju skórnym) – u człowieka skwalen stanowi ok. 12% lipidów powierzchni skóry, co sugeruje jego istotną rolę ochronną przed czynnikami zewnętrznymi (np. promieniowaniem UV)  Nazwa “skwalen” pochodzi od łacińskiego squalus (rekin) – historycznie pozyskiwano go z wątroby rekinów, gdzie występuje w wyjątkowo dużym stężeniu . W kontekście dietetycznym i kosmetycznym coraz większą rolę odgrywają roślinne źródła skwalenu, zwłaszcza oliwa extra virgin (EVOO). Co ważne, zawartość skwalenu w oliwie zależy od odmiany oliwek i sposobu produkcji – w oliwach extra virgin jest on szczególnie wysoki (typowo 200–7500 mg/kg, a w pewnych odmianach nawet do 12 000 mg/kg) . Poniższe sekcje omawiają korzyści zdrowotne skwalenu, jego właściwości kosmetyczne (zwłaszcza w pielęgnacji skóry), wyniki badań naukowych, praktyczne metody zastosowania oliwy bogatej w skwalen oraz porównanie z innymi źródłami tego związku. Na koniec przedstawiono możliwe skutki uboczne i przeciwwskazania.


Korzyści zdrowotne skwalenu (w kontekście diety)

Badania sugerują, że skwalen przyczynia się do wielu prozdrowotnych efektów spożywania oliwy z oliwek (będącej filarem diety śródziemnomorskiej). Wysokoskwalenowa oliwa extra virgin może działać korzystnie na organizm na kilka sposobów:

  1. Silne działanie antyoksydacyjne: Skwalen wykazuje zdolność neutralizowania wolnych rodników tlenowych, chroniąc komórki przed stresem oksydacyjnym i uszkodzeniami. Wspólnie z polifenolami z oliwy działa jak „rycerz w lśniącej zbroi” broniący komórki przed starzeniem i chorobami przewlekłymi wywołanymi przez wolne rodniki. Jego obecność nadaje oliwie z oliwek dodatkową moc antyoksydacyjną – oliwa zawiera wyjątkowo dużo skwalenu w porównaniu z innymi tłuszczami roślinnymi, co przekłada się na lepszą ochronę przed uszkodzeniami spowodowanymi m.in. promieniowaniem UV.
  2. Działanie przeciwzapalne: Spożycie skwalenu może pomagać w obniżaniu stanu zapalnego w organizmie. Współczesne badania wskazują, że regularne przyjmowanie niewielkiej dawki EVOO o wysokiej zawartości skwalenu może łagodzić stany zapalne i przynosić ulgę osobom cierpiącym na choroby zapalne, takie jak zapalenie stawów czy nawet wspierać terapię chorób przewlekłych (m.in. chorób serca, cukrzycy czy zapaleń wątroby). Skwalen pośrednio wpływa na szlaki zapalne – np. w badaniach in vitro i in vivo zmniejszał produkcję prozapalnych cytokin (TNF-α, NF-κB) przy jednoczesnym zwiększeniu przeciwzapalnych interleukin (IL-10, IL-4, IL-13), co sugeruje jego rolę w hamowaniu nadmiernego stanu zapalnego.
  3. Wspomaganie układu odpornościowego: Skwalen jest znany z pozytywnego wpływu na odporność. Jego dodatek do diety może stymulować reakcje immunologiczne – np. badania na modelach zwierzęcych wykazały wzrost aktywności komórek odpornościowych przy suplementacji skwalenem. Co więcej, skwalen znalazł zastosowanie jako składnik adiuwantów szczepionkowych (np. emulsyjny adiuwant MF59 w szczepionkach przeciw grypie zawiera skwalen), co zwiększa odpowiedź immunologiczną organizmu na antygen. To pośrednio potwierdza, że skwelen może “podkręcać” układ odpornościowy. Również anegdotycznie wskazuje się, że oliwa bogata w skwalen „wzmacnia organizm” – w tradycji śródziemnomorskiej uważano ją za eliksir zdrowia. W dobie pandemii zwraca się uwagę, że regularne spożycie wysokiej jakości oliwy może wspierać odporność .
  4. Korzyści dla układu sercowo-naczyniowego: Jako pośredni metabolit w syntezie cholesterolu, skwalen może wpływać na gospodarkę lipidową. Badania sugerują, że wysoki udział skwalenu w diecie obniża poziom cholesterolu – mechanizmem jest prawdopodobnie hamowanie enzymu HMG-CoA reduktazy (podobnie jak statyny), co ogranicza biosyntezę cholesterolu w wątrobie. W modelach doświadczalnych wykazano hipolipemiczne i przeciwmiażdżycowe działanie skwalenu. To może częściowo tłumaczyć, dlaczego dieta śródziemnomorska bogata w oliwę wiąże się z lepszym profilem lipidowym i niższym ryzykiem chorób serca. Dodatkowo skwalen sprzyja elastyczności naczyń i może chronić przed miażdżycą (działanie anty-atherogenne).
  5. Potencjalne działanie przeciwnowotworowe: Choć wymagane są dalsze badania, istnieją przesłanki, że skwalen pomaga w ochronie przed rozwojem nowotworów. Jego silne właściwości antyoksydacyjne zmniejszają uszkodzenia DNA przez wolne rodniki, co może redukować ryzyko transformacji nowotworowej. W modelach laboratoryjnych zaobserwowano efekt antytumorowy skwalenu – np. hamowanie rozwoju niektórych linii komórek rakowych. Ciekawym eksperymentem było również badanie na myszach narażonych na promieniowanie UV, gdzie miejscowe stosowanie oliwy z oliwek (po ekspozycji na słońce) znacząco obniżyło częstość powstawania guzów skóry – sugeruje to, że antyoksydanty (w tym skwalen) w oliwie zwalczały komórki nowotworowe inicjowane przez UV. Choć to wynik w modelu zwierzęcym, wskazuje on na ochronny potencjał skwalenu przed rakiem skóry i potrzebę dalszych badań.

Właściwości kosmetyczne skwalenu (pielęgnacja skóry)

Skwalen jest cenionym składnikiem kosmetycznym ze względu na swoją biozgodność ze skórą i wielokierunkowe działanie pielęgnacyjne. Jako że jest naturalnym składnikiem ludzkiego sebum, bardzo dobrze toleruje go nasza skóra. Oliwa extra virgin o wysokiej zawartości skwalenu wykazuje następujące korzystne właściwości w aplikacji zewnętrznej (na skórę):

  1. Intensywne nawilżenie i ochrona bariery skóry: Skwalen jest znakomitym emolientem – pomaga zapobiegać ucieczce wody przez naskórek, wspierając nawilżenie i miękkość skóry. Aplikowany na skórę wspomaga zatrzymanie wilgoci w warstwie rogowej. Oliwa z oliwek bogata w skwalen “zamyka” wilgoć w skórze, dzięki czemu przeciwdziała jej przesuszeniu. Dodatkowo lipidy te uzupełniają naturalną warstwę ochronną, wzmacniając barierę przed czynnikami zewnętrznymi i zanieczyszczeniami. W efekcie skóra staje się bardziej elastyczna i mniej podatna na podrażnienia.
  2. Działanie przeciwstarzeniowe (anti-aging): Dzięki właściwościom antyoksydacyjnym, skwalen chroni skórę przed przedwczesnym starzeniem. Neutralizuje wolne rodniki powstające wskutek promieniowania UV i zanieczyszczeń środowiskowych, ograniczając stres oksydacyjny w skórze. To z kolei pomaga zapobiegać powstawaniu zmarszczek, utracie jędrności i przebarwieniom posłonecznym. Innymi słowy, skwalen działa jako tarcza antyoksydacyjna, która spowalnia proces starzenia się skóry i wspiera jej młody wygląd. Badania wskazują, że osoby stosujące dietę bogatą w oliwę mają zdrowszą, bardziej promienną cerę, co częściowo przypisuje się właśnie obecności skwalenu oraz witaminy E.
  3. Łagodzenie stanów zapalnych i działanie kojące: Skwalen wykazuje właściwości przeciwzapalne również miejscowo na skórze. Może pomagać redukować zaczerwienienie, podrażnienie czy obrzęk skóry dotkniętej stanem zapalnym. Wykazano, że skwalen hamuje mediatory zapalne – np. zmniejsza aktywność NF-κB i cytokin prozapalnych – co przekłada się na łagodzenie objawów stanów zapalnych skóry. Dzięki temu jest cennym składnikiem dla cery wrażliwej, skłonnej do zaczerwienień czy zmian trądzikowych. Co istotne, oliwa z oliwek (zawierająca skwalen i polifenole) ma również pewne działanie antybakteryjne – może hamować rozwój bakterii takich jak Propionibacterium acnes, przez co pośrednio wspomaga terapię trądziku. Niektóre mydła dermatologiczne z oliwą są zalecane przy trądziku, gdyż pomagają ograniczyć kolonie bakterii i jednocześnie nie przesuszają skóry.
  4. Regeneracja i gojenie skóry: Oliwa extra virgin przyspiesza regenerację uszkodzonej skóry, czemu sprzyja obecność skwalenu oraz związków towarzyszących (witamina E, polifenole). Tradycyjnie oliwa była stosowana na drobne rany czy podrażnienia – współczesne badania potwierdzają, że skwalen wspomaga proces gojenia się ran. Działa immunomodulująco na makrofagi M1 (komórki “naprawcze”), zwiększając wydzielanie cytokin przeciwzapalnych i czynników przebudowy tkanki, co sprzyja szybszej odbudowie uszkodzeń. Ponadto oliwa wykazuje zdolność do łagodzenia oparzeń słonecznych – nałożenie jej na skórę po opalaniu zmniejsza odczyn zapalny i wspiera regenerację naskórka. W badaniach klinicznych stwierdzono też, że preparaty z oliwą mogą przyspieszać gojenie przewlekłych owrzodzeń (np. stopa cukrzycowa, odleżyny) dzięki działaniu przeciwzapalnemu i nawilżającemu.

Badania naukowe nad wpływem skwalenu

Skwalen jest przedmiotem licznych badań ze względu na swoje unikalne właściwości biologiczne. Oto wybrane wyniki badań naukowych ilustrujące wpływ skwalenu na skórę i organizm:

  • Ochrona skóry przed UV i nowotworem:
    W eksperymencie opublikowanym w Carcinogenesis naukowcy naświetlali myszy promieniami UV, a następnie aplikowali im oliwę z oliwek (bogatą w skwalen) na skórę. Wynik był znamienny – myszy traktowane oliwą miały znacznie mniej guzów skóry w porównaniu do grupy kontrolnej. Sugeruje to, że składniki oliwy (antyoksydanty, w tym skwalen) potrafią przeciwdziałać uszkodzeniom posłonecznym i inicjacji nowotworów skóry. To badanie na zwierzętach wzmacnia przekonanie o fotoprotekcyjnej roli skwalenu. Warto dodać, że sama obecność skwalenu w ludzkim sebum jest uważana za adaptację chroniącą przed UV – ludzie mają go więcej w skórze niż zwierzęta futerkowe, aby neutralizować wolne rodniki powstające pod wpływem słońca.
  • Właściwości gojące i przeciwzapalne:
    W 2018 roku zespół hiszpańskich naukowców (Sánchez-Quesada i in.) opisał immunomodulujące działanie skwalenu na gojenie ran. W badaniu in vitro na komórkach układu odpornościowego wykazano, że dodatek skwalenu pobudza makrofagi do wydzielania cytokin przeciwzapalnych (m.in. IL-10) oraz hamuje wydzielanie czynników prozapalnych (TNF-α). Zaobserwowano również wzmożoną produkcję czynników remodelujących tkankę, co przekładało się na szybszą naprawę uszkodzeń. Te wyniki potwierdzają przeciwzapalny charakter skwalenu i wyjaśniają mechanizm jego korzystnego wpływu na regenerację skóry i gojenie. Inne badania dermatologiczne sugerują, że skwalen może mieć znaczenie w leczeniu chorób zapalnych skóry – np. istnieją doniesienia o jego pozytywnym wpływie na objawy łuszczycy (ograniczanie stanu zapalnego w zmianach skórnych).
  • Działanie przeciwmiażdżycowe i metaboliczne:
    Wiele badań epidemiologicznych wskazuje na korzystny wpływ diety śródziemnomorskiej (bogatej w oliwę) na układ sercowo-naczyniowy. Część efektów przypisuje się skwalenowi. Przeglądy naukowe (m.in. publikacje w Antioxidants, 2020) podkreślają, że skwalen działa hipolipemicznie – obniża poziom cholesterolu całkowitego i frakcji miażdżycorodnych (LDL, VLDL). W badaniach na zwierzętach wykazano nawet zbliżony do statyn efekt hamowania syntezy cholesterolu (poprzez regulację HMG-CoA reduktazy) przy suplementacji skwalenem. Ponadto zaobserwowano poprawę funkcji naczyń (większa elastyczność tętnic) u osób starszych spożywających dietę wzbogaconą w olej z wysoką zawartością skwalenu (np. z wątroby rekina). W kontekście metabolicznym, skwalen badany jest także pod kątem cukrzycy i otyłości – jego działanie antyoksydacyjne może chronić komórki trzustki i poprawiać wrażliwość na insulinę (choć te efekty wymagają dalszego potwierdzenia).
  • Bezpieczeństwo i efekty immunologiczne:
    Zastosowanie skwalenu jako adiuwantu w szczepionkach dostarczyło cennych danych o jego bezpieczeństwie dla człowieka. Adiuwant MF59 (zawierający skwalen) został podany już milionom osób w szczepionkach przeciw grypie – wykazano, że jest dobrze tolerowany i skutecznie stymuluje odpowiedź immunologiczną, zwiększając produkcję komórek pamięci immunologicznej . Nie zaobserwowano przy tym istotnych negatywnych skutków ubocznych samego skwalenu, co potwierdza jego bezpieczeństwo w kontrolowanych dawkach. Warto również wspomnieć, że od dawna olej z wątroby rekina (bogaty w skwalen) był stosowany jako suplement “wzmacniający” – przypisywano mu przyspieszanie zdrowienia i ochronę przed infekcjami. Choć wiele z tych ludowych zastosowań nie ma twardych dowodów klinicznych, współczesne badania immunologiczne rzeczywiście wskazują na immunostymulujące właściwości skwalenu (np. wzrost aktywności komórek NK i makrofagów).

Zastosowanie oliwy extra virgin (wysokoskwalenowej) w pielęgnacji skóry

Oliwa z oliwek extra virgin o wysokiej zawartości skwalenu może być wykorzystywana na wiele sposobów w domowej kosmetyce i profesjonalnej pielęgnacji skóry. Oto kilka metod jej stosowania:

  1. Jako serum/olejek nawilżający: Czystą oliwę extra virgin można stosować bezpośrednio na skórę twarzy lub ciała jako naturalny olejek nawilżający. Najlepiej aplikować kilka kropel na lekko wilgotną, oczyszczoną skórę – ułatwi to wchłanianie. Oliwa posłuży wtedy jako serum emoliencyjne, które odżywi cerę i zatrzyma wilgoć. Ze względu na bogactwo skwalenu i witaminy E, taki zabieg szczególnie dobrze sprawdza się na noc, aby wspomóc regenerację skóry podczas snu. Po nałożeniu warto delikatnie wklepać olej i odczekać kilka minut, a nadmiar usunąć chusteczką lub ręcznikiem (skóra powinna być lekko satynowa, nie tłusta). Taka forma aplikacji może być też użyta po ekspozycji na słońce lub po opalaniu – oliwa złagodzi podrażnienia posłoneczne i nawilży skórę, działając jak kojący balsam po opalaniu.
  2. Dodatek do maseczek pielęgnacyjnych: Oliwa extra virgin świetnie sprawdza się jako składnik domowych maseczek do twarzy i ciała. Można łączyć ją z innymi naturalnymi produktami: np. maseczka z miodu i oliwy dostarczy skórze silnej dawki nawilżenia i antyoksydantów. Przykładowy przepis: 1 łyżka oliwy + 1 łyżeczka miodu – nałożyć na 15–20 minut, następnie zmyć letnią wodą. Taka mikstura głęboko nawadnia skórę, a obecne w oliwie antyoksydanty zwalczają wolne rodniki, wspierając zdrowy blask cery. Inny wariant to peelingująca maseczka z oliwy i cukru – mieszamy oliwę z drobnym cukrem i masujemy twarz okrężnymi ruchami. Cukier złuszcza martwy naskórek, a oliwa natłuszcza i wygładza skórę . Można także przygotować maseczkę rozjaśniającą z oliwy i soku z cytryny (ostrożnie, omijając okolice oczu) – cytryna delikatnie złuszcza i rozjaśnia przebarwienia, podczas gdy oliwa zapobiega podrażnieniu i nadmiernemu wysuszeniu. W kosmetykach DIY oliwa z oliwek jest ceniona za to, że zwiększa elastyczność skóry, dostarcza jej witamin i chroni podczas zabiegów.
  3. Do masażu twarzy i ciała: Wysokiej jakości oliwa extra virgin może służyć jako naturalny olejek do masażu. Dzięki wysokiej zawartości skwalenu daje dobry poślizg przy masażu, a jednocześnie intensywnie pielęgnuje skórę. Masaż twarzy z użyciem kilku kropel oliwy (np. metodą kobido lub Gua Sha) poprawia ukrwienie skóry, ułatwia drenaż limfatyczny i dostarcza skórze cennych lipidów, co przekłada się na promienny wygląd. Z kolei masaż ciała (np. po kąpieli) z użyciem ciepłej oliwy uelastycznia skórę, może zapobiegać rozstępom i łagodzić napięcie mięśni. Oliwa z oliwek jest też popularną bazą do aromaterapeutycznych olejków do masażu – można dodać do niej kilka kropli ulubionego olejku eterycznego. Warto pamiętać, że oliwa extra virgin zachowuje naturalny zapach oliwek; jeśli komuś on nie odpowiada, można sięgnąć po skwalan (uwodornioną pochodną skwalenu, pozbawioną zapachu i o lżejszej konsystencji) jako alternatywę do masażu twarzy.
  4. Oczyszczanie i demakijaż (metoda OCM): Ze względu na zasadę “podobne rozpuszcza podobne”, oliwa z oliwek świetnie radzi sobie z rozpuszczaniem sebum i makijażu. Można ją wykorzystać do oil cleansing method (OCM) – czyli oczyszczania twarzy olejem. Kilka mililitrów oliwy rozprowadza się po suchej skórze twarzy, masując okrężnymi ruchami (również powieki w celu rozpuszczenia tuszu i cieni). Następnie przykłada się do twarzy ciepły, wilgotny ręcznik, aby otworzyć pory, i delikatnie usuwa olej wraz z zanieczyszczeniami. Oliwa rozpuszcza nagromadzone tłuszcze (np. wodoodporny makijaż) i zanieczyszczenia w porach, a przy tym nie narusza naturalnej bariery hydrolipidowej skóry. Po takim oczyszczaniu cera jest czysta, ale nie “ściągnięta”. Ważne jednak, by dokładnie usunąć nadmiar oliwy z powierzchni skóry i ewentualnie domyć twarz delikatnym żelem, aby nie pozostawić tłustego filmu. Ta metoda sprawdza się zwłaszcza u osób z suchą lub normalną cerą; posiadacze cery tłustej/trądzikowej muszą obserwować skórę, czy taka forma oczyszczania im służy.
  5. Inne zastosowania: Oliwa extra virgin bywa dodawana do kosmetyków komercyjnych – kremów, balsamów, mydeł – właśnie ze względu na zawartość skwalenu, witamin i polifenoli. W warunkach domowych można również wcierać odrobinę oliwy w końcówki włosów (jako serum nawilżające i przeciwłamiące) lub stosować na paznokcie i skórki (dla wzmocnienia i odżywienia). Nie jest to bezpośrednio pielęgnacja skóry twarzy, ale pokazuje uniwersalność oliwy. Warto jednak pamiętać, by wybierać oliwę extra virgin z pewnego źródła – “oliwka” niskiej jakości lub z domieszkami może nie dać takich korzyści i potencjalnie zawierać mniej skwalenu. Dla osób, które obawiają się komedogenności czystej oliwy na twarzy, alternatywą może być skwalan z oliwek (produkt powstały przez uwodornienie skwalenu z oliwy); zachowuje on właściwości nawilżające, a jest lżejszy, bezwonny i trwalszy (nie jełczeje tak szybko).

Inne źródła skwalenu – porównanie

Chociaż oliwa z oliwek jest jednym z najpopularniejszych roślinnych źródeł skwalenu, istnieją inne produkty o wysokiej zawartości tego cennego związku. Warto wiedzieć, jak oliwa wypada na ich tle oraz jakie są wady i zalety poszczególnych źródeł:

  • Olej z wątroby rekina:
    Historycznie był głównym źródłem skwalenu w przemyśle (np. do produkcji kosmetyków i suplementów). Niektóre gatunki rekinów głębinowych mają w wątrobie nawet 60–80% skwalenu, co czyni je wyjątkowo bogatymi w ten lipid. W przeszłości olej rekini stosowano jako remedium ludowe (na rany, problemy oddechowe) i do dziś bywa sprzedawany jako suplement “na odporność”  Jednak pozyskiwanie skwalenu z rekinów ma poważne konsekwencje ekologiczne – przyczyniło się do nadmiernych połowów i spadku populacji tych wolno rozmnażających się gatunków. Wiele z nich jest obecnie zagrożonych wyginięciem. Dlatego przemysł kosmetyczny i farmaceutyczny odchodzi od skwalenu zwierzęcego na rzecz roślinnego. Mimo wysokiej zawartości skwalenu, olej z rekina nie jest preferowany z uwagi na względy etyczne i ryzyko zanieczyszczeń (toksyny środowiskowe mogą kumulować się w tłuszczu ryb).
  • Olej z amarantusa (szarłatu):
    Jest to jeden z najbogatszych roślinnych olejów pod względem zawartości skwalenu. Szacuje się, że tłoczony na zimno olej z nasion amarantusa zawiera ok. 5–8% skwalenu (w zależności od odmiany). Dla porównania, w najlepszej oliwie z oliwek jest to zwykle <1%. Tak wysoka koncentracja sprawia, że amarantus stanowi atrakcyjne źródło skwalenu – zarówno do spożycia, jak i do celów kosmetycznych. Olej amarantusowy jest wykorzystywany w preparatach do skóry bardzo suchej, wrażliwej i dojrzałej, ponieważ dzięki unikalnej kompozycji (wysoki skwalen, kwasy omega-6, kwasy nasycone i tokoferole) upodabnia się do naturalnych lipidów skóry. Badania potwierdzają jego znakomitą wchłanialność i tolerancję – nie uczula i pomaga odbudować barierę lipidową u osób z atopią czy łuszczycą. Minusem jest wysoka cena i ograniczona dostępność – nasiona szarłatu zawierają tylko ~6% oleju, więc pozyskanie dużej ilości jest kosztowne. Niemniej, coraz częściej produkuje się skwalen roślinny właśnie z amarantusa w skali przemysłowej (jako alternatywę dla rekina).
  • Inne oleje roślinne:
    Mniejsze, ale godne uwagi ilości skwalenu zawierają także: otręby ryżowe, kiełki pszenicy, olej z zarodków ryżowych oraz olej z pestek dyni. Dla przykładu, olej z otrąb ryżowych może zawierać ok. 0,3–0,7% skwalenu, a z kiełków pszenicy podobny rząd wielkości. Są to wartości niższe niż w oliwie extra virgin, ale te oleje bywają stosowane jako dodatki w kosmetyce ze względu na obecność skwalenu i innych niezmydlających się składników. Ich zaletą jest roślinne pochodzenie i dodatkowe składniki (np. oryzanol w oleju ryżowym). Jednak pod względem praktycznym oliwa z oliwek przewyższa je dostępnością i wszechstronnością zastosowań.
  • Skwalen z fermentacji (źródła biotechnologiczne):
    W ostatnich latach rozwija się technologia pozyskiwania skwalenu z mikroorganizmów (np. drożdży, bakterii) poprzez inżynierię genetyczną. Dzięki fermentacji cukrów można otrzymywać skwalen roślinny na dużą skalę, co odciąża źródła naturalne. Tak pozyskany skwalen jest chemicznie identyczny, a omija problemy z uprawą amarantusa czy połowem ryb. Przykładem komercyjnym jest tu skwalan (uwodorniony skwalen) marki Biossance, pozyskiwany z fermentacji trzciny cukrowej – co roku oszczędza to setki tysięcy rekinów, które musiałyby zostać zabite dla takiej ilości skwalenu. Dla konsumenta istotne jest, że większość wysokiej jakości kosmetyków ze skwalenem obecnie używa form roślinnych/biotechnologicznych, a nie zwierzęcych.

Możliwe skutki uboczne i przeciwwskazania

Stosując oliwę extra virgin (lub skwalen) dla zdrowia i urody, warto pamiętać o kilku środkach ostrożności:

  1. Komedogenność i trądzik:
    Mimo wielu zalet, czysta oliwa z oliwek nie każdemu służy stosowana na twarz. U osób ze skłonnością do zapychania porów nadmiar ciężkich olejów może prowadzić do powstawania zaskórników i wyprysków. Oliwa jest bogata w kwas oleinowy, który u niektórych osób działa komedogennie. Według dermatologów nadmiar tłustych substancji na skórze może zatykać pory i powodować trądzik. Dlatego jeśli masz cerę tłustą lub trądzikową, stosuj oliwę ostrożnie – najlepiej w małej ilości, jako domieszkę do lżejszych olejów (np. jojoba) lub wybierz skwalan, który jest lżejszy i nie powinien zapychać porów.
  2. Podrażnienia i uczulenia:
    Choć skwalen sam w sobie jest składnikiem ludzkiej skóry i zwykle nie wywołuje alergii, oliwa z oliwek może czasem podrażniać, zwłaszcza delikatną skórę. Zdarza się to rzadko, ale odnotowano przypadki reakcji uczuleniowych na oliwę. Ponadto badania wstępne sugerują, że długotrwałe stosowanie oliwy na skórę może osłabiać barierę skórną u niektórych osób, prowadząc do jej uwrażliwienia i przesuszenia . Dlatego osoby z bardzo wrażliwą, atopową skórą powinny przeprowadzić próbę uczuleniową przed regularnym stosowaniem – np. posmarować niewielki obszar i obserwować, czy nie pojawia się zaczerwienienie lub wysypka. Jeśli skóra reaguje źle (piecze, czerwieni się), lepiej zrezygnować ze stosowania oliwy w czystej postaci.
  3. Stosowanie u niemowląt:
    Pediatrzy odradzają używanie oliwy z oliwek do pielęgnacji skóry niemowląt (np. do masażu czy leczenia ciemieniuchy), zwłaszcza u dzieci z ryzykiem atopii. Istnieją doniesienia, że nakładanie oliwy na skórę niemowlęcia może zaburzać rozwijającą się barierę skórną i sprzyjać wystąpieniu zmian atopowych. Skóra dziecka jest bardzo delikatna i inne oleje (np. olej słonecznikowy lub specjalne emolienty dla niemowląt) mogą być dla niej bezpieczniejsze. W związku z tym oliwa nie jest zalecana dla skóry niemowląt, chyba że lekarz dermatolog zaleci inaczej.
  4. Spożycie w nadmiarze:
    Jeśli chodzi o przyjmowanie skwalenu doustnie (np. w formie dużych dawek oliwy lub suplementów ze skwalenem), jest on generalnie dobrze tolerowany, ale nadmiar oleju może powodować efekty uboczne typowe dla tłuszczów. Bardzo wysokie dawki (znacznie przekraczające typowe spożycie w diecie śródziemnomorskiej) mogą skutkować dolegliwościami trawiennymi (biegunka, niestrawność). Warto też pamiętać, że oliwa z oliwek jest kaloryczna – umiarkowanie (np. jedna łyżka dziennie) z pewnością przysłuży się zdrowiu, ale picie szklanek oliwy nie jest wskazane. Dawki skwalenu używane w badaniach (rzędu 100–600 mg dziennie) uznawane są za bezpieczne . Przy racjonalnym spożyciu w ramach diety nie odnotowuje się toksyczności skwalenu.
  5. Jako zamiennik kremu z filtrem:
    Choć oliwa z oliwek (i zawarty w niej skwalen) wykazuje pewne właściwości chroniące przed UV, nie należy traktować jej jako zamiennika kremu przeciwsłonecznego. Jej działanie jest niewspółmiernie słabsze od preparatów z filtrem SPF. Oliwa może wspomóc ochronę (np. wzmocnić barierę lipidową i dostarczyć antyoksydantów, co zmniejsza uszkodzenia posłoneczne), ale nie zatrzyma w wystarczającym stopniu promieniowania UVA/UVB. Dlatego przed ekspozycją słoneczną konieczne jest użycie odpowiedniego filtra SPF, a oliwę można ewentualnie zastosować po opalaniu dla złagodzenia skóry.

Podsumowanie

Oliwa extra virgin o ekstremalnie wysokiej zawartości skwalenu jest wartościowym produktem zarówno w diecie, jak i w kosmetyce. Skwalen obecny w oliwie zapewnia silne działanie antyoksydacyjne, przeciwzapalne i nawilżające. Włączenie takiej oliwy do codziennego menu może wspierać zdrowie serca, odporność oraz chronić przed przewlekłymi chorobami. Z kolei zastosowanie zewnętrzne na skórę pomaga utrzymać jej nawilżenie, elastyczność i młody wygląd, jednocześnie łagodząc podrażnienia i przyspieszając regenerację. Liczne badania naukowe potwierdzają te zalety – od efektów przeciwstarzeniowych, przez gojenie ran, po korzystny wpływ na parametry krwi. Niemniej, jak każdy produkt, oliwa ma swoje ograniczenia: nie jest odpowiednia dla każdego typu cery i nie zastąpi pełnej ochrony przeciwsłonecznej. Stosując oliwę bogatą w skwalen rozsądnie i regularnie, możemy jednak czerpać z tradycji śródziemnomorskiej to, co najlepsze – zdrowie i urodę płynącą z natury.


Źródła:

Literatura naukowa i branżowa dotycząca skwalenu i oliwy z oliwek extra virgin, m.in. wyniki badań opublikowane w czasopismach Antioxidants (PMC.NCBI.NLM.NIH.GOV) (PMC.NCBI.NLM.NIH.GOV), Carcinogenesis (HEALTHLINE.COM), International Journal of Molecular Sciences (przeglądy MDPI) oraz materiały popularnonaukowe ( Healthline, Verywell Health) (VERYWELLHEALTH.COM) (VERYWELLHEALTH.COM). Wszystkie przytoczone informacje poparte są odnośnikami do źródeł w tekście.

Opracował: Tadeusz Gruszczyński, certyfikowany sommelier oliwy. Kopiowanie bez zgody autora jest zabronione.

 

Pliki (1)

do góry
Sklep jest w trybie podglądu
Pokaż pełną wersję strony
Sklep internetowy Shoper Premium